پیشرفتهای صورت گرفته در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین پیدایش اینترنت، مفاهیم جدیدی را با خود وارد دنیای کسبوکار و مدیریت کردهاند که از آن جمله میتوان به سازمانهای مجازی، تجارت الکترونیکی، کسبوکار الکترونیکی و بسیاری مفاهیم الکترونیکی دیگر اشاره کرد.
رشد و پیشرفت فناوری اطلاعات درحال متحول کردن اقتصاد است. جستجو برای دستیابی به روشهای کاراتر برای انجام امور تجاری منجر به ایجاد انقلابی در عرصه تجارت شده است؛ این انقلاب را تجارت الکترونیکی نامیدهاند.
بهطور کلی تجارت الکترونیکی عبارت است از خریدوفروش کالاها، خدمات و اطلاعات با استفاده از شبکههای رایانهای از جمله اینترنت و یا به عبارتی تجارت الکترونیکی را میتوان انجام هرگونه امور تجاری بصورت آنلاین و ازطریق اینترنت بیان کرد. این تکنیک در سالهای اخیر رشد بسیاری داشتهاست و پیشبینی میشود بیش از این نیز رشد کند. تجارت الکترونیکی به هرگونه معاملهای گفته میشود که در آن خرید و فروش کالا و یا خدمات از طریق اینترنت صورت پذیرد و به واردات و یا صادرات کالا ویا خدمات منتهی میشود. تجارت الکترونیکی معمولاً کاربرد وسیع تری دارد، یعنی نه تنها شامل خرید و فروش از طریق اینترنت است بلکه سایر جنبههای فعالیت تجاری، مانند خریداری، صورت بردار ی از کالاها، مدیریت تولید و تهیه و توزیع و جابهجایی کالاها و همچنین خدمات پس از فروش را در بر میگیرد. البته مفهوم گستردهتر تجارت الکترونیک کسب و کار الکترونیک میباشد.
جایگاه تجارت الکترونیک در کشورهای جهان و ایران
در مدت کوتاهی که از آغاز عمر تجارت الکترونیک در جهان معاصر میگذرد، این فعالیت رشد بی سابقهای را در کشورهای پیشرفته داشتهاست و پیش بینی میشود در آینده نزدیک با سرعت شگفت انگیزی در سطح جهان توسعه یابد. بر اساس آمار محاسبه شده موسسات معتبر اقتصادی نیز پیش بینی شدهاست که گستره این فعالیت تا سال ۲۰۱۰ به طور متوسط ۵۴ الی ۷۱ درصد رشد خواهد کرد که نشان دهنده شتاب دار بودن حرکت آن است.
در ایران
تجارت الکترونیک در ایران بسیار نوپا و در مراحل اولیهاست. اما اهمیت فناوری اطلاعات باعث شده تا تدوین و اجرای قوانین و لوایح مورد نیاز در این عرصه همواره مد نظر مسئولان ایران باشد. اما بهنظر میرسد با وجود برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی متعدد هنوز میزان آگاهی افراد و تجار کشور از نحوه استفاده از امکانات موجود برای تجارت الکترونیک کم است. از سوی دیگر نبود شناخت از میزان امنیت موجود در شبکه داخلی و جهانی باعث شدهاست که اطمینان لازم وجود نداشته باشد. البته برخی از فروشگاههای اینترنتی با استفاده از روشهایی مانند نماد اعتماد، تحویل درب منزل و یا گارانتی برگشت وجه سعی کردهاند تا اعتماد خریداران را جلب نمایند. پیشبینی میشود که فروشگاههای اینترنتی بتدریج جای خود را در میان خریداران پیدا خواهند کرد.
کسب و کار الکترونیک عبارتست از کاربردی کردن کلیه سیستمهای اطلاعاتی برای تقویت و کنترل فرایندهای کسب و کار. امروزه این فرایندها با استفاده از تکنولوژیهای مبتنی بر وب توسعه مییابند .
کسب و کار الکترونیکی در یک تعریف ساده واژهای به معنی انجام کسب و کار با استفاده از ارتباطات راه دور و ابزارهای مرتبط است . تجارت الکترونیک از این دست دارای مفهومی کوچکتر و محدودتر نسبت به کسب و کار الکترونیکی است . در تجارت الکترونیک حتماً باید بین دو طرف پول رد و بدل شود ( تا به مفهوم تجارت برسیم ) ولی در کسب و کار الکترونیک لازم نیست پولی مبادله گردد . به عنوان مثال دادگاهی که در آن محاکمه از طریق فضای اینترنتی انجام میگردد کسب و کار الکترونیک محسوب میشود .
کسب و کار الکترونیک تعاریف متعددی دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
۱٫کسب و کار الکترونیک وسیله ای که مسیر رسیدن بنگاهها به بازار را هموار می سازد. مسیری که مشتریان در آنجا اقدام به خرید کالا و خدمات می کنند.
۲٫کسب و کار الکترونیک وسیله ای است که به استفاده کنندگان آن امکان رسیدن به مشتریان موثر و کارآمد را فراهم می سازد.
۳٫کسب و کار الکترونیک توانایی هدایت تجارت از طریق شبکه های الکترونیک نظیر اینترنت و شبکه جهانی است.
تفاوت کسب و کار الکترونیک و تجارت الکترونیک
کسب و کار الکترونیک به مفهوم کلی شامل به کارگیری فناوریهای جدید برای برقراری ارتباطات زنجیره ای بین سازندگان، فروشندگان، عرضه کنندگان و به طور کلی ارایه دهندگان کالا و خدمات از یک سو و خریدار و مصرف کننده و یا به طور کلی مشتری از سوی دیگر است و نتیجه آن اتخاذ تصمیمهای بهتر، بهینه سازی کالا و خدمات، کاهش هزینه ها و گشودن کانالهای جدید است. ولی تجارت الکترونیک به هر شکلی از نقل و انتقالات در تجارت اطلاق می شود که در آن طرفین، بیشتر از طریق الکترونیکی با یکدیگر در تماس هستند تا از طریق نقل و انتقالات فیزیکی. به عبارت دیگر، تجارت الکترونیک زیربخشی از کسب و کار الکترونیک در سازمانها است، زیرا در کسب و کار الکترونیک، شکل الکترونیکی کلیه فرایندهای کسب و کار سازمان از قبیل تولید، تحقیق و توسعه امور اداری، مالی، مدیریت نیروی انسانی، پشتیبانی و تجارت مطرح است. در حالی که در تجارت الکترونیک تنها فرایند تجارت سازمان به صورت الکترونیک یک جزء بنیادی از کسب و کار الکترونیک به حساب می آید. کسب و کار الکترونیک باعث می شود تا فرایندهای تجارت، روابط و دادوستد جهانی گردد. محیط تجاری شرکت، ممکن است، شامل یک شبکه جهت دسترسی به سازمانهای عمومی یا شبکه هایی که با محافظت خاص برای دسترسی افرادی خاص طراحی شده و یا حتی شبکه داخلی باشد که برای دسترسی افراد و کارمندان داخل شرکت طراحی شده است. کسب و کار الکترونیک تنها قراردادن یک صفحه شبکه ای نیست. بلکه محیط مدلهای تجاری اعم از تجارت با کارمندان، مشتریان، تامین کنندگان و شرکا است.
بنگاههای کوچک و متوسط در برابر صنایع بزرگ قرار میگیرد و نسبت به آن مزایای بسیاری دارد؛ ازجمله ارزش افزوده، نوآوری، اشتغالآفرینی و انعطافپذیری بیشتر. بنگاههای کوچک و متوسط که بهاختصار SME نامیده میشود، در منابع مختلف ترجمهشده به فارسی با عناوین زیر نیز دیده میشود:
– صنایع کوچک و متوسط
– کسب و کارهای کوچک و متوسط
– شرکتهای کوچک و متوسط
– سازمانهای کوچک و متوسط
– مؤسسات کوچک و متوسط
– واحدهای کوچک و متوسط
– واحدهای صنعتی کوچک و متوسط
– بنگاههای صنعتی کوچک و متوسط
و در برخی موارد نیز بهجای واژهٔ کوچک از واژهٔ خرد استفاده شده است.
تعریف صنایع کوچک و متوسط در کشورهای مختلف با یکدیگر تفاوت دارد و تابع شرایط اقتصادی و صنعتی حاکم است. برخی از معیارهایی که برای تعیین نوع صنایع (کوچک، متوسط و بزرگ) بهکار میروند عبارتند از: تعداد کارکنان، سرمایه، دارایی کل، حجم فروش و ظرفیت تولید. در این میان رایجترین معیار، تعداد کارکنان است که این نیز از کشوری به کشور دیگر متفاوت تعیین میشود.
بنگاههای کوچک و متوسط در ایران
در ایران نیز تعریف واحدی از بنگاههای کوچک و متوسط ارائه نشده است و از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است. در یک طبقهبندی بنگاههای صنعتی ایران برحسب اندازه بنگاه به چهار گروه ۴۹-۱۰ نفر کارکن، ۹۹-۵۰ نفر کارکن، ۱۴۹-۱۰۰ نفر کارکن و ۱۵۰ نفر کارکن و بیشتر تفکیک شدهاند که از این میان، سه گروه نخست در زمرهٔ بنگاههای کوچک و متوسط محسوب شدهاند.
توسعه یک بنگاه نیز در گرو افزایش فروش آن بنگاه است. افزایش فروش خود منجر به توسعه خطوط تولید، توسعه سرمایهگذاری و نیز تنوع محصول میشود. شرکتها باید جهت افزایش فروش خود، نکات زیر را مدنظر قرار دهند:
– اطلاعرسانی کنند.
– کیفیت خود را افزایش دهند.
– قیمت آنها رقابتی باشد.
– سیستم توزیع مناسبی داشته باشند.
– برندسازی کنند.
در فاز اول یعنی اطلاعرسانی، شرکتهای کوچک به علت هزینههای بالای تبلیغات غیرمجازی و نیز توان مالی اندکشان، نمیتوانند از این روش اطلاعرسانی کنند اما در فضای مجازی، هزینههای اطلاعرسانی پایین است لذا اگر آنها در فضای مجازی قرار بگیرند، میتوانند از این روش برای اطلاعرسانی استفاده کنند. درکل میتوان گفت شرکتهای کوچک با استفاده از تجارت الکترونیک میتوانند از فضای تبلیغات الکترونیک استفاده کنند، با برقراری تعامل، محصول خود را معرفی کنند، آن را عرضه کنند و درنهایت محصول خود را به فروش برسانند.
در حال حاضر بنگاههای اقتصادی برای ایجاد تجارت الکترونیک، به زیرساخت خاصی نیاز ندارند و میتوانند از زیرساختهای موجود در کشور استفاده کنند و برای شروع فقط کافی است یک وبسایت خوب ایجاد کنند.